Fytotherapie (Kruidentincturen of thee’s)
Fytotherapie betekent geneeswijze met behulp van planten. Planten is in dit geval een ruim begrip, want voor de fytotherapie worden allerlei plantendelen gebruikt zoals bloemen, bladeren, schors, bessen, zaden en wortels. Deze plantendelen worden vers gebruikt of er worden uittreksels uit bereid met verschillende hulpstoffen zoals water, olie en alcohol.
Gemmotherapie
Gemmotherapie is een vorm van fytotherapie, waarbij men vooral knoppen of andere snel groeiende plantendelen, ook jonge scheuten en haarwortels van bomen en struiken als drainagemiddel bij allerlei aandoeningen gebruikt. Deze verse knoppen worden met alcohol en glycerine gemacereerd. Daardoor wordt een geconcentreerde kruidentinctuur verkregen.
Door middel van wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat de werkzame stoffen een sterk biologische werking hebben in ons lichaam. Deze stoffen zijn: een grote hoeveelheid plantaardige groeihormonen en andere groeistoffen naast enzymen en aminozuren.
Werking
Eén van de belangrijkste werkingsgebieden van de gemmotherapie is drainage. Drainage is het lichaam stimuleren om toxische stoffen uit te scheiden. Deze drainage middelen werken niet alleen op de uitscheidingsorganen zoals nieren. lever en huid maar ook het bloed- en lymfestelsel.
Persoonlijke afstemming van de juiste gemmotherapie is uitermate belangrijk.
Historie van de fytotherapie
De fytotherapie kent een geschiedenis die zo oud is als de mensheid, want vele millennia lang had de mens ter ondersteuning van zijn gezondheid weinig andere hulpmiddelen ter beschikking dan de kruiden die direct om hem heen groeiden. Waarschijnlijk hebben sommige mensen zich al snel gespecialiseerd in het genezen van anderen, waarbij ook het psychische aspect een belangrijke rol speelde (medicijnmannen etc.). Interessant genoeg gaat de tendens in onze tijd ook weer in de richting van een holischtische visie, waarbij lichaam en geest allebei van belang zijn voor iemands genezing.
Hoe mensen achter de werking van bepaalde kruiden zijn gekomen weten wij niet precies; waarschijnlijk grotendeels door ze uit te proberen en daarnaast door zorgvuldige observatie van dieren en van het uiterlijk en de bijzondere kenmerken van de plant zelf. De kennis werd aanvankelijk mondeling doorgegeven en later ook genoteerd door bijvb. de Chinezen, de Egyptenaren, de Grieken en de Arabieren. Deze oude geschriften vormen nog steeds de basis voor de hedendaagse fytotherapie.
In de middeleeuwen werden allerlei universiteiten opgericht en daarnaast waren vooral de kloosters belangrijke kenniscentra, enerzijds omdat daar literatuur kon worden bestudeerd en bijvb. reizigers en kruisvaarders nieuwe kennis meebrachten; anderzijds omdat daar zieken werden verpleegd en men van alles uit kon proberen. Ook de heksen wisten veel, vaak veel te veel, want zij konden ook omgaan met giftige en hallucinogene kruiden.
Sinds ongeveer 150 jaar zijn de kruiden langzaam een ondergeschikte rol gaan spelen; de industriële revolutie betekende een omslag van de traditionele kruidenzolders naar de massaproduktie van synthetische geneesmiddelen. Daarnaast vaardigde Thorbecke in 1865 de wet tot uitoefening van de geneeskunst uit, die iedereen behalve afgestudeerde artsen verbood om de geneeskunst uit te oefenen.
Belangrijke Theoretische concepten
Sympathieleer
Tussen alles bestaan betrekkingen (sympathie); ook tussen het levende en het levenloze. Wonden en ziekten werden indirect behandeld of bijvb. via een zakdoek doorgegeven of met geld afgekocht. In Nederland staan nu nog op diverse plekken bomen waarvan gezegd wordt, dat zij bepaalde ziekten kunnen overnemen.
Signatuurleer
Paracelsus was een van de uitbouwers van de signatuurleer; hij ging er van uit, dat op grond van het uiterlijk, kleur of smaak van een kruid conclusies over de werking ervan kunnen worden getrokken. Bij sommige planten gaat het om de vorm (leverbloempje, vrouwenmantel, ogentroost, knopig helmkruid), bij anderen om de kleur (stinkende gouwe, tormentilla, guldenroede) of om hun eigenschappen en uiterlijk (smeerwortel, longkruid, sintjanskruid). Ook het homeopatische principe van similibus curentur wordt gebruikt (brandnetel). Is het soortgelijke met het soortgelijke genezen. Vroeger werd dit principe ook tot dieren uitgebreid; een hondelaar op een hondebeet leggen bijvb. of na een adderbeet de adder opeten.
Driegeleidingsstructuur
De plant wordt ingedeeld in 3 geledingen: een onderpool; de wortel, een middenpool; de stengel en het blad en een hoofdpool; de bloem.
Bij de mens bestaat een zelfde driegeleding die omgekeerd overeenkomstig is; het hoofd met de hersenen komt overeen met de wortels van de plant; skelet, hart en longen lijken op de Stengel en het blad en de buik komt overeen met de bloemen. De opname en de afgifte van zuurstof en koolstofdioxide zijn bij mens en plant precies omgekeerd.
Humoraalpathologie
Er wordt uitgegaan van 4 oereigenschappen: heet, koud, nat en droog en van 4 lichaamssappen waaruit het lichaam is opgebouwd; gele gal, zwarte gal, bloed en slijm. Van gezondheid is sprake wanneer de 4 sappen op de juiste wijze en in de juiste verhouding zijn gemengd (eucrasie).
Er zijn 3 oorzaken voor het verstoren van dat evenwicht (dyscrasie):
- Door de wil (de mens zelf)
- Door factoren van buitenaf (klimaat, jaargetijde etc.)
- Door erfelijke aanleg (constitutie)
Via het helend vermogen van de mens zelf (physis) en het zoeken naar een juiste verhouding van de lichaamssappen , kan een mens genezen.
Ook kruiden (die eveneens oereigenschappen hebben ) kunnen helpen om dat evenwicht te vinden.
Toediening en dosering van kruiden
Toediening inwendig: thee, poeder, tinctuur, tabletten, siroop, elixer.
Gebruik uitwendig: compressen met thee, verdunde tinctuur of fijngemaakt kruid, zalf, kompressen of baden met verdunde etherische olie, (massage)olie.
Thee
Standaarddosering van simplica: 3 maal per dag een kopje kruidenthee gedurende max. 3 weken; bij langdurig gebruik kan gewenning optreden en gaat de werking achteruit. Eventueel na 2 weken pauze weer herhalen.
- Standaarddosering van mengsels: 3 à 4 kopjes thee per dag gedurende 3 tot 6 weken; daarna bekijken, of dit mengsel voldoet en zo nodig wordt het aangepast.
- In acute situaties: ieder uur enkele slokjes thee
- Kinderen en mensen die zwak , ziek of zeer gevoelig zijn; dosering halveren (dus een afgestreken dessertlepel per halve liter); voor de smaak honing of diksap toevoegen.
- Baby’s vóór de voeding enkele theelepels verdunde kruidenthee geven.
- Zwangeren kunnen veel baat hebben bij kruidenthee, milde mengsels naar hun voorkeur. (Let op! niet gebruiken bij zwangerschap: bijvoet, alsem, jeneverbes, rozemarijn, wijnruit, lavas).
- Wortels, bessen, schors en zaden; bevatten veelal meer inhoudstoffen, meng ze met bladeren en bloemen in de verhouding 1 : 3 (dus 1 deel wortels op 3 delen bladeren).
Tinctuur
Tinctuur heeft als voordeel, dat het (door de alcohol) snel in de bloedbaan op wordt genomen en eerder werkt. Bovendien is ze langer houdbaar dan gedroogde kruiden, die na een jaar hun werking beginnen te verliezen. Door de druppels in water of thee op te lossen en dit mengsel een kwartier laat staan, kan de alcohol grotendeels verdampen.
Dosering
Is sterk afhankelijk van de concentratie van de tinctuur en van de persoon, die haar inneemt. Meestal worden tussen de 10 en de 15 druppels aangeraden. Begin bij twijfel en bij kinderen met een lage dosering (5 à 10 druppels)
Kruiden die erg prikkelend of licht giftig kunnen zijn zoals stinkende gouwe, smeerwortel en arnica liever in een homeopathische potentie.
Geef in acute situaties elk uur 10 druppels, gedurende max. één etmaal.
Let op! Tinctuur kan verslavend werken, met name valeriaantinctuur staat erom bekend.
TABLETTEN EN CAPSULES
Voordeel is dat ze gemakkelijk ingenomen kunnen worden.
Door toevoegingen kunnen sommige werkstoffen op een later tijdstip vrijkomen, waardoor de werkingsduur verlengd wordt.. Capsules kunnen bestand zijn tegen maagzuur, waardoor de inhoudsstoffen passen in de darmen.
Over uitwendig gebruik
Kompressen of baden met thee.
Bij pijnlijke ontstekingen, die men wil laten afnemen, verdienen koude kompressen de voorkeur, bij steenpuisten etc, het rijpingsproces ondersteunen met warme kompressen.
Kompressen met kruidenbrij (kataplasma), met verdunde tinctuur en etherische olie
